گام‌های اجرایی تحقیقات بازاریابی
هر تحقیق بازاریابی شامل شش مرحله اصلی به ترتیب زیر است:
۱- تحقیق مختصر و اولیه
۲- تهیه طرح تحقیق
۳- تنظیم برنامه اجرایی
۴- جمع‌آوری داده‌ها
۵- آماده‌سازی و تحلیل داده‌ها
۶- تهیه گزارش تحقیق
مرحله ۱: تحقیق مختصر و اولیه (Research Brife):
این مرحله بسیار مهم است زیرا مساله اصلی بازاریابی در این مرحله شناسایی و به طور واضح تعریف می‌شود. در صورتی که اگر مساله به طور دقیق روشن و تعریف نشود، ممکن است شرکت متحمل هزینه‌های سنگینی بابت تحقیق غیرضروری شود. در اینجا از طریق مصاحبه با کارشناسان و جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات در دسترسی داخلی و خارجی به کشف مساله می‌پردازیم.
مرحله ۲: تهیه طرح تحقیق (Research Proposal):
در این مرحله از تحقیق، موسسه پژوهشگر برنامه تحقیقاتی خود را به صورت طرح مکتوب ارایه می‌کند. طرح تحقیق برنامه‌ای است که محقق را در درک رابطه علت بین متغیرهای تحت بررسی یاری می‌دهد. در این طرح باید مساله‌های موردنظر مدیریت، هدف‌های تحقیق، اطلاعاتی که باید گردآوری شود، منابع اطلاعات دست دوم یا روش جمع‌آوری اطلاعات دست اول و نیز هزینه تحقیق مشخص شود.
در طرح پیشنهادی مطالب زیر ارایه می‌شود:
۱- توصیف ماهیت مساله
۲- توصیف و تعریف عوامل اصلی تاثیرگذار بر رفتار و جست‌وجو و تحلیل روابط بین متغیرها
۳- توصیف جامعه آماری مورد بررسی و تخمین حجم نمونه
۴- تعیین روش انجام تحقیق
۵- برآورد زمان و هزینه
۶- تعیین قلمرو جغرافیایی تحقیق
۷- بیان صحت اطمینان یافته‌های تحقیق
مرحله ۳٫ تنظیم برنامه اجرایی (Practical Plan):
در این مرحله چارچوب اجرایی پروژه تحقیقات بازاریابی تعیین می‌شود و آن شامل تنظیم چارچوب تئوریکی و عملیاتی تحقیق، بررسی مدل‌های تحلیلی، تهیه سئوال‌ها و فرضیه‌های تحقیق است. فعالیت‌های مربوطه شامل موارد زیر است:
۱- تجزیه و تحلیل اطلاعات مربوط به گذشته
۲- بررسی کیفی
۳- تعریف نمونه آماری و تعیین روش نمونه‌گیری
۴- تعریف اطلاعات موردنیاز
۵- تعیین رویه‌های اندازه‌گیری و مقیاس‌بندی متغیرها
۶- تعیین روش‌های جمع‌آوری اطلاعات کمی
۷- طراحی پرسشنامه
۸- آزمون اولیه پرسشنامه جمع‌آوری اطلاعات (Pretest) و اصلاح آن
۹- شیوه‌های کنترل جمع‌آوری اطلاعات میدانی
۱۰- برنامه تجزیه و تحلیل اطلاعات
مرحله ۴: عملیاتی میدانی و جمع‌آوری داده‌ها (Data Collection):
این مرحله شامل مجموعه عملیات لازم برای جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز است که با جمع‌آوری و تحلیل دقیق داده‌های ثانویه (اطلاعات موجود در کتابخانه‌ها، نشریه‌ها و …) شروع می‌شود. انجام این مرحله از دوباره‌کاری جلوگیری کرده و می‌تواند راهنمایی برای طرح‌های نمونه‌گیری باشد. داده‌های اولیه توسط پرسشگران با تجربه از طریق مصاحبه با افراد به صورت حضوری یا تلفنی جمع‌آوری می‌شود.
۱- جمع‌آوری داده‌های ثانویه از منابع مختلف
۲- انتخاب، آموزش، سرپرستی و ارزیابی افراد برای عملیات کسب اطلاعات
۳- جمع‌آوری داده‌های اولیه از طریق مصاحبه حضوری یا تلفنی
مرحله ۵: آماده‌سازی داده‌ها و تجزیه و تحلیل آنها
آماده‌سازی داده‌ها شامل اصلاح، کدگذاری، بازنویسی و تایید داده‌هاست. در این مرحله، اطلاعات پرسشنامه کدگذاری و ذخیره‌سازی می‌شوند. تجزیه و تحلیل داده‌ها برای بررسی ارتباط متغیرها با معنی و مفهوم بخشیدن به داده‌های جمع‌آوری شده است.
اقدامات مربوطه عبارتند از:
۱- بازبینی پرسشنامه‌ها و خروج پرسشنامه‌های ناقص از فرآیند کار
۲- کدگذاری داده‌های جمع‌آوری شده
۳- ورود داده‌ها به نرم‌افزار SPSS
۴- تجزیه و تحلیل داده‌ها و تبدیل آنها به اطلاعات آماری قابل استفاده
۵- تهیه جداول و نمونه‌ها
مرحله ۶: آماده کردن و ارایه گزارش تحقیق (Preparation of Research Report)
کل پروژه و اطلاعاتی که به دست می‌آید. به صورت گزارش مستند تهیه می‌شود. به طوری که در برگیرنده پرسش‌های تحقیق، رویکردها و روش‌های دسترسی به اطلاعات، روش تحقیق، جمع‌آوری داده‌ها و رویه‌های تحلیل داده‌ها و نتایج حاصل از تحقیق باشد.
سعی می‌شود، یافته‌ها به صورتی تنظیم شود که به آسانی در فرآیند تصمیم‌گیری مدیران مورد استفاده قرار گیرد.
در گام نهایی، به ترتیب زیر اقدام می‌کنیم:
۱- توصیف اطلاعات به دست آمده
۲- توضیح جداول و نمودارها
۳- تهیه گزارش نهایی جهت ارایه به شرکت مشتری
ابعاد مختلف پژوهش‌های بازاریابی:
۱- شرایط محیطی (Climate):
– تغییرات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی
– روند گذشته و آینده بازار
– فرصت‌ها و تهدیدها
۲- رقبا (Competitor):
– تعداد رقبا
– موضع و جایگاه
– آمیخته بازاریابی
– مزیت‌های رقابتی
– استراتژی‌ها و اهداف
۳- مصرف‌کننده (Customer):
– خصوصیات و ترجیحات مصرف‌کنندگان
– دلایل، مقدار، زمان و مکان خرید
– اندازه و رشد بازار
– میزان وفاداری و رضایت
۴- شرکت (Company):
محصول (Product):
– ویژگی‌های محصول
– فرصت بهبود و نوآوری در محصول
– بسته‌بندی فعلی و مطلوب
– کیفیت و کارکرد محصول
ترفیع (Promotion):
– اثربخشی برنامه‌های ترفیع گذشته
– هزینه و اثربخشی رسانه‌ها
– مناسب‌ترین روش ترفیع
– توسعه «آمیخته ارتباطات»
توزیع (Place):
– روش‌های مناسب توزیع
– موقعیت مناسب کارخانه، انبارها و …
– دسترسی به محصول
– تجزیه و تحلیل فروش
قیمت (Price):
– اثربخشی قیمت‌گذاری
– وضعیت رقابت قیمت
– قیمت محصول جدید
– میزان تاثیرگذاری قیمت بر تصمیم خرید